Upala žučne kese ili holecistitis je inflamacija žučnog mehura koja će se uglavnom dogoditi kada se žučni kanali blokiraju kamenčićima koji su nastali u žučnom mehuru. Stvaranje kamenčića u žučnoj kesi se drugačije naziva holelitijaza.
Postoje nekomplikovani i komplikovani holecistitis. Prvi ima dobru prognozu i može se jednostavno i uspešno izlečiti, dok drugi, koji podrazumeva gangrenu ili perforaciju, može imati negativne posledice.
Čemu služi žučna kesa?
Svi mi znamo da imamo žučnu kesu, ali nismo svi sigurni gde se nalazi i čemu služi. Naša žučna kesa je jedan od organa o kome ne razmišljamo tako često sve dok nešto ne krene po zlu. Većina ljudi i ne zna tačno gde im se nalazi žučna kesa. Ali kada nešto izazove bol u žučnoj kesi, momentalno ćemo saznati gde je ona tačno.
Glavna funkcija žučne kese je da skladišti žuč koja pomaže organizmu da razloži i svari masti koje unesemo putem hrane.
Žučna kesa je deo bilijarnog ili žučnog sistema. Ona ne proizvodi žuč, ali skladišti onu žuč koju organizam trenutno ne koristi.
Jetra proizvodi žuč, koja putuje direktno u naše tanko crevo tokom obroka. Ali, između obroka, većina količine žuči putuje u žučnu kesu gde se čuva dok ne zatreba.
Kada jedemo masnu hranu, naša žučna kesa oslobađa žuč u tanko crevo, gde se ona meša sa delimično svarenom hranom.
Žučna kesa obično drži 30 do 80 ml žuči.
Žuč se sastoji od vode pomešane sa žučnim solima koji pomažu da se razlože velike globule masti, kao i holesterol i određene masnoće i pigmenti.
Žučna kesa se nalazi u gornjem desnom kvadrantu abdomena, odmah pored jetre.
Ako postoje bilo kakvi problemi, osoba se obično žali na bol na ovom mestu, odmah ispod rebarnog luka. Neki ljudi takođe iskuse mučninu.
Žučna kesa je povezana sa jetrom i duga je od 7 do 10 cm. Ona je u obliku kruške.
Problemi sa žučnom kesom
Najčešći problemi sa žučnom kesom su kamenčići u žučnoj kesi ili malo kamenje koje se formira od stvrdnute žuči i holesterola.
Žučni kamenčići mogu da blokiraju puteve kojima se žuč otpušta iz žučne kese i da prouzrokuju:
- težak bol, obično nakon velikog obroka ili masne hrane;
- žuticu;
- groznicu, temperaturu i drhtavicu.
Drugi problemi sa žučnom kesom su ređi i uključuju:
- kancer žučne kese;
- perforaciju (pucanje) žučne kese;
- gangrenu, ako je blokiran adekvatan protok krvi kroz žučnu kesu;
- pankreatitis, kada kamenčići iz žučne kese izlaze iz nje i sprečavaju pankreasne enzime da stignu u tanko crevno;
- opstrukciju creva, koja je izazvana kamenčićima koji prolaze i blokiraju deo creva.
Kamenčići u žučnoj kesi ponekad uopšte ne moraju da izazivaju bol i mogu biti slučajno otkriveni na skeneru koji se sporvodi iz sasvim drugih razloga.
Međutim, ako doživite bolove u svom gornjem desnom delu abdomena, naročito nakon što pojedete veoma masnu i tešku hranu, onda je logično da treba da razmišljate prvo o žučnoj kesi. U tom slučaju odmah posetite lekara.
Da bi se otklonili problemi sa žučnom kesom, lekari često predlažu uklanjanje ovog organa hirurškim putem.
U ovom slučaju nemate razloga za zabrinutost jer vaše telo može normalno da funkcioniše i bez žučne kese.
Ljudi koji su imali hirurško uklanjanje žučne kese su retko kad imali problema sa žučnim sistemom nakon toga.
Naše telo može da se nosi sa gubitkom ekstra skladišta za žuč, tako što će puniti žučne kanale koji će transportovati žuč iz jetre u tanko crevo i koristiti ga za skaldištenje viška žuči.
Ponekad se kao rezultat operacije dogodi da žučni kanali postanu malo otečeni i prošireni, ali to nije razlog za preveliku zabrinutost.
Kako ćemo prepoznati upalu žučne kese ili holecistitis?
Upala žučne kese i njeni simptomi mogu varirati na osnovu uzrasta pacijenta i njegovog sveukupnog zdravstvenog stanja. Uopšteno govoreći, simptomi koji su povezani sa upalom žučne kese su sledeći:
- bol u gornjem desnom kvadrantu abdomena; bol obično dolazi iznenada, često sa početkom odmah posle konzumiranja masne hrane; bol može početi odmah iznad pupka, ali će se eventualno razviti ispod ivice rebarnog luka, sa desne strane abdomena, gde je i smeštena žučna kesa;
- mučnina i povraćanje; zbog toga što je protok žuči u tanko crevo opstruiran, masti se ne mogu razložiti i svariti, a to rezultira gubitkom apetita, i osećajem mučnine, pa i povraćanjem;
- groznica sa temperaturom; blago povišena telesna temperatura (37.8º C) je prisutna u gotovo polovini slučajeva;
- malaksalost; opšti osećaj nelagodnosti, nedostatak energije, slabost.
Bol u žučnoj kesi isprva mnogi opisuju kao grč, odnosno spazmični bol u abdomenu. Međutim, tokom vremena, ova vrsta bola se menja i prerasta u stalan, težak, jak bol koji ne popušta ni kada osoba odmara, menja položaj ili preduzima bilo kakve druge mere. Bol se čak može pojaviti i u desnom ramenu i u gornjem desnom delu leđa.
Kako vreme prolazi, bol se intenzivira, naročito kada duboko udahnete ili kada napravite bilo kakav drugi pokret. Većina ljudi nazove ili poseti svog lekara unutar 4-6 sati od početka ove vrste bolova.
Moguće komplikacije
U službi Hitne pomoći, pacijent koji ima akutnu upalu žučne kese, biće smešten da mirno leži na stolu za pregled jer se zna da se bol povećava pri najmanjem pokretu.
Abdominalni mišići će verovatno biti pod tenzijom, što je jedna vrsta spazma. Ovakav položaj mišića služi da zaštiti upaljeni organ od potencijalnog bola tokom pregleda.
Ako se indikuje hiruška intervencija, onda je standard laparoskopska holecistektomija. Nakon jedne epizode upale žučne kese, dodatne epizode su uobičajene.
U nekim slučajevima, upaljena žučna kesa može naprsnuti i progesirati do infekcije opasne po život (sepse).
Svaki pacijent koji iskusi simptome upale žučne kese ili infekcije, mora odmah potražiti stručnu medicinsku pomoć kako bi izbegao potencijalne ozbiljne komplikacije, koje mogu biti opasne po život.
Šta sve može biti uzrok upale žučne kese?
Oko 90 % slučajeva upale žučne kese može biti uzrokovano pojavom kamenčića u žučnoj kesi. Ovi kamenčići su male grudve koje liče na kristale, a sastavljene su od pigmenata žuči, holesterola i soli kalcijuma.
Smatra se da oko 20 % Amerikanaca ima kamenčiće u žučnoj kesi, a da jedna trećina ovih ljudi razvije inflamaciju. Šanse za upalu žučne kese rastu sa godinama, odnosno sa starošću. Drugi faktori rizika su ženski pol, trudnoća, gojaznost, dijabetes ili nagli gubitak telesne težine.
Većina takozvanih “napada” dolazi upravo od inflamacije, dok je samo 5 % uzrokovano bakterijskom infekcijom.
Iako postoji nekoliko simptoma inflamacije žučne kese, glavni pokazatelj je bol u gornjem desnom kvadrantu abdomena koji se širi sve do desnog ramena.
Šta još treba da znamo o holecistitisu?
Kao što smo rekli, holecistitis je inflamacija žučne kese. Ona se normalno dešava zato što se kamenčići u žučnoj kesi zaglave na samom otvoru žučne kese. To može da dovede do temperature, groznice, bola, mučnine i teških komplikacija.
Ako se problem ne rešava, onda rezultira perforacijom žučne kese, smrću tkiva i gangrenom, fibrozom, skupljanjem žučne kese ili sekundarnom bakterijskom infekcijom.
Kamenčići u žučnoj kesi su uključeni u oko 95 % slučajeva hoelcistitisa. Kamenčići se mogu stvoriti od hoelsterola, bilirubina ili od mešavine ova dva sastojka. Takođe, uzrok za stvaranje kamenčića može biti i žučni mulj koji se sakuplja u žučnim kanalima.
Kod nekih ljudi dolazi do stvaranja kamenčića i zbog neke povrede, neke kritične bolesti, pada imuniteta ili pak zbog određenih lekova koje piju. Neka hronična zdravstvena stanja, kao što su loš rad bubrega, bolesti srca ili određene vrste kancera, takođe povećavaju rizik od razvijanja holecistitisa.
Tretmani, lečenje
Pacijent koji ima holecistitis, biće hospitalizovan i neće mu biti dozvoljeno da konzumira hranu neko vreme. Biće mu davana intravenozna infuzija, kao i lekovi protiv bolova i antibiotici.
Za akutni holecistitis se može preporučiti operacija, jer postoji velika opasnost od vraćanja upale. Naravno, ako postoji mali rizik od komplikacija, operacija može biti odložena.
Ako postoje komplikacije, kao što su gangrena ili perforacija žučne kese, onda će pacijent imati momentalnu operaciju kako bi se uklonila žučna kesa. Kada pacijent ima infekciju, onda se ubacuje cev kroz koju se drenira žučna kesa.
Uklanjanje žučne kese ili holecistektomija može biti izvedena otvorenom abdominalnom ekscizijom ili laparoskopski.
Laparoskopija podrzumeva nekoliko malih incizija na koži i uvođenje male kamere kroz jednu inciziju koja će pomoći hirurgu da vidi unutar abdomena. Takođe, kroz jednu inciziju će biti uvedeni i instrumenti za uklanjanje žučne kese.
Nakon hirurškog uklanjanja žučne kese, žuč će putovati direktno u tanko crevo iz jetre.
Ishrana pacijenata koji imaju problema sa žučnom kesom
Kako bi se pacijent oporavio od ovog stanja, vrlo je važno da uvede neke promene u načinu ishrane. Na taj način će pomoći da vrati normalnu proizvodnju žuči.
Pacijent mora da jede manje obroke, ali češće i da izbegava velike porcije jer gomila hrane može da optereti sistem i da dovede do spazma žučnih kanala ili žučne kese.
Takođe, pacijenti treba da izbegavaju punomasne i pržene namirnice, punomasne mlečne proizvode i da se drže posnih proteina.
Šta je presavijena žučna kesa?
Presvijena žučna kesa može biti jedna prilično uobičajena patologija među organima čoveka. Ako je žučna kesa presavijena, onda je anatomski, prirodni oblik čovekove žučne kese deformisan, pa to onda može da dovede do nekih funkcionalnih oštećenja, a pogotovu do smanjene pokretljivosti žučnog trakta.
U kliničkoj medicini se obično razlikuju urođene i stečene forme presavijene žučne kese, kada se uzimaju u obzir glavni faktori patogeneze.
Presavijena žučna kesa može da se javi još u toku embrionalnog razvoja, u petoj nedelji trudnoće. To je urođena presavijena žučna kesa.
Druga vrsta problema je stečena presavijena žučna kesa, koja može nastati zbog:
- uvećanja žučne kese, jetre i desnog bubrega;
- povećane pokretljivosti žučne kese zbog njene atipične lokacije izvan desnog uzdužnog žljeba na donjoj površini jetre;
- konstantne neuhranjenosti (periodi dugotrajnog gladovanja ili prejedanja);
- podizanja tegova ili terata, iznenadnih pokreta ili prolongiranog ostajanja u sedećem položaju;
- značajnog spuštanja unutrašnjih organa uprkos anatomskim standardima, u starosti.
Posledice ovakvog položaja žučne kese se prikazuju u činjenici da žuč ne može da otiče i da se akumulira i stagnira, pa to dovodi do nepotpune lipolize. Sadržaj masnih kiselina raste u krvi, pa to smanjuje aktivnost utilizacije i oksidacije glukoze. Oragnizam postaje manje tolerantan na ugljene hidrate i dolazi do dijabetesa ili do gojaznosti.
