Najkorisniji i najkompleksniji “alat” čovekovog tela jeste svakako ruka. Ljudska ruka se sastoji od nekoliko segmenata ili delova koji savršeno sadejstvuju i čine ruku i šaku vrlo moćnim oruđem čoveka.
Koji su segmenti ruke i kako se nazivaju? Gornji deo ruke ili nadlaktica kreće od ramena i završava se kod lakta. Nadlaktica nam pruža snagu za povlačenje i dizanje. Lakat je istaknut zglob koji dozvoljava da se ruka ispravi do 180 stepeni. Podlaktica je deo između zgloba šake i lakta. Mišići podlaktice rotiraju, rastežu i istežu ručni zglob. Ručni zglob se nalazi iznad šake i ima 8 karpalnih zglobova zajedno sa mnogim mišićima i tetivama. Sama šaka, sa pet prstiju omogućava ljudima da izvrše mnogo komplikovanih zadataka, postupaka – više nego ijedna druga životinja.
Mišići ruke i šake
Mišići ruke i šake su specijalno dizajnirani da zadovolje različite potrebe tela kada su u pitanju snaga, brzina i preciznost dok vršimo mnoge kompleksne dnevne radnje. Aktivnosti kao što su podizanje tereta zahtevaju bruto snagu mišića ruke. Pisanje, slikanje i kucanje zahtevaju brzinu i preciznost istih mišića. Izvršavanje sportskih aktivnosti kao što su boks ili bacanje lopte, zahtevaju jake mišiće ruke i šake, kao i brzinu i preciznost u isto vreme.
Mišići nadlaktice su odgovorni za fleksiju i istezanje podlaktice na laktu. Fleksiju podlaktice postiže grupa od tri mišića – brachialis, biceps brachii i brachioradialis. Ovi fleksorni mišići se nalaze na prednjoj strani nadlaktice i protežu se od humerusa i skapule do ulne i radijusa podlaktice.
Pored toga, biceps brachii funkcioniše kao supinator podlaktice okretanjem radijusa i pomeranjem dlana anteriorno. Na zadnjoj strani nadlaktice je triceps brachii, koji deluje kao ekstenzor podlaktice u laktu i humerusa u ramenu. Triceps brachii ima tri glave koje potiču iz skapule i humerusa. Ove tri glave se spajaju kako bi se ubacile na olekranon ulne.
Većina mišića koji pomeraju ručni zglob, šaku i prste, smešteni su u podlaktici. Ovi tanki trakasti mišići protežu se od humerusa, ulne i radijusa i ubacuju se u karpale, metakarpale i falange preko dugih tetiva. Mišići na anteriornoj strani podlaktice, kao što su flexor carpi radialis i flexor digitorum superficialis, formiraju fleksornu grupu koja savija ruku u zglobu i svaki od falanga. Tetive ovih mišića prolaze kroz mali hodnik u zglobu koji je poznat kao karpalni tunel. Upala ove regije izazvana ponavljajućim stresom ili traumom može dovesti do bolova i utrnulosti poznate kao sindrom karpalnog tunela.
Na zadnjoj strani ruke, ekstenzorni mišići, kao što su extensor carpi ulnaris i extensor digitorum, deluju kao antagonisti fleksornim mišićima istežući šaku i prste. Ekstenzorni mišići idu kao duge tanke trake od humerusa do metakarpala i falangi. Ekstenzori su generalno nešto slabiji nego fleksorni mišići protiv kojih deluju, zbog relativne lakoće u otvaranju šake u poređenju sa stezanjem nečega u šaci.
Dva specijalna pokreta proizvedena od mišića podlaktice su supinacija (prednja rotacija) i pronacija (posteriorna rotacija) podlaktice i šake. Supinacija ide od bicepsa brachii nadlaktice i supinatornog mišića podlaktice. Pronacija takođe ide od glatkih mišića (pronator teres) podlaktice. Podjednako i supinacijski i pronatorski glatki mišići imaju svoje poreklo u humerusu i ulni i ulaze na suprotne strane radijusa kako bi obrtale zglob u suprotnim pravcima.
Kosti ruke, zgloba šake i šake
Postoji 64 kosti u gornjim ekstremitetima. One se sastoje od 10 ramenih i ručnih, 16 zglobnih i 38 kostiju šake.
Deset kostiju ramenog i ručnog dela su ključna kost, skapula, humerus, radijus i ulna na obe strane.
16 kostiju zgloba su skafoid, lunat, trikvetrum, piziform, trapezijum, trapezoid, kapitat, hemat – na obe strane.
38 kostiju šake su 10 metakarpalnih kostiju i 28 falangi (kosti prstiju).
Kosti ruke i šake imaju važne zadatke podupiranja i podrške gornjih ekstremiteta i pružanja spojnih tačaka mišićima koji pokreću čitav gornji deo tela. Ove kosti obrazuju zglobove koji pružaju širok spektar pokreta i fleksibilnosti koji su potrebni za manipulisanje objektima na vešt i spretan način. One takođe pružaju snagu da se odupru ekstremnim silama i naporima koji deluju na ruke i šake tokom sportskih aktivnosti, vežbanja ili teškog fizičkog posla.
Grudni pojas koji se sastoji od ključne kosti i skapule (ramena), oblikuje spojnu tačku između ruke i grudi. Ključna kost je duga kost koja spaja rame sa grudnom kosti, odnosno sa sternumom. Nalazi se tik ispod kože u torakalnoj regiji između ramena i baze vrata. Ključna kost je blago zakrivljena kao slovo S i duga je oko 12-13 cm. Ključna kost formira dva zgloba – sternoklavikularni zglob sa sternumom i akromioklavikularni zglob sa akromionom skapule. Ključna kost dozvoljava ramenom zglobu da se kreće kružnim pokretima dok ostaje prikačen za kosti grudi, odnosno grudnog koša.
Posteriorno od ključne kosti je skapula, ravna, trouglasta kost koja se nalazi bočno od torakalne kičme u dorzalnoj oblasti tela. Skapula formira dva zgloba – akromioklavikularni zglob sa ključnom kosti i rameni zglob sa humerusom, Glenoidna šupljina se nalazi na bočnom kraju lopatice i formira čašicu za rameni zglob. Mnogi mišići se vezuju za skapulu kako bi se pokretalo rame, uključujući trapezasti, deltoidni, romboidni i mišić rotatorne manžetne.
Humerus je jedina kost nadlaktice. To je duga, velika kost koja se proteže od skapule ramena do ulne i radijusa podlaktice.
Podlaktica se sastoji od dve duge, paralelne kosti: ulne i radijusa.
Iako je šaka mali deo našeg tela, ona sadrži 27 koščica i mnogo fleksibilnih zglobova. Među njima su karpali, metakarpali i falange.
Naše ruke i šake zahtevaju ravnotežu snage i spretnosti da bi izvodile različite zadatke kao što su podizanje teškog tereta, plivanje, sviranje muzičkog instrumenta i pisanje. Zglobovi ruke i šake omogućavaju širok spektar pokreta dok održavaju snagu gornjih ekstremiteta.
Nervi ruke i šake
Nervi ruke i šake obavljaju značajnu dvostruku ulogu: komanduju složenim pokretima ruku sve do prstiju i dobijaju senzorne informacije koje donose senzorni nervi šaka i prstiju. Pokreti ruku moraju biti brzi, precizni i jaki kako bi izvršili različite aktivnosti u koje je telo uključeno tokom celog dana. Čak i tanani mišići ruke, koji izvode veoma delikatne i precizne pokrete, vođeni su od strane 200.000 neurona.
Brza provodljivost signala senzornih nerava iz šaka pruža kritične informacije mozgu i povratne informacije tokom preciznih aktivnosti. Počevši od zadnjeg dela tela, nervi ruke i šake dolaze iz cervikalnih i torakalnih regija kičmene moždine kao spinalni ili kičmeni nervi. Ovi nervi se kreću kako bi napravili mrežu zvanu brahijalni pleksus pre nego što nastave do ruke.
Pet glavnih nerava se proteže od brahijalnog pleksusa do ruke: aksilarni, muskulokutanozni, srednji, radijalni i ulnarni. Svaki od ovih nerava nosi informacije u obliku nervnih impulsa u i od posebnog dela ruke i šake. Neke od ovih impulsa šalju različiti delovi mozga i kičmene moždine; neki dolaze od osetilnih organa koji su smešteni u zglobovima, ligamentima i tetivama, dok neki dolaze od nervnog tkiva u samim mišićima.
Nekoliko glavnih nerava opslužuje nadlakticu, uključujući aksilarni, radijalni i muskulokutanozni. Nekoliko glavnih nerava nastavlja iz ruke u podlakticu, uključujući radijalni, srednji i ulnarni. Ovi nervi kontrolišu mišiće podlaktice koji pokreću šaku i prste (kroz tetive koje prolaze kroz zglob šake). Koža u posteriornoj podlaktici i rastegljivi mišići šake i prstiju se snabdevaju kroz grane radijalnog nerva. Duž prednjeg dela podlaktice, srednji i ulnarni nervi snabdevaju nervnim signalima kožu i fleksorne mišiće šake i prstiju.
Koji su mogući razlozi bolova u ruci?
Postoji veliki broj razloga koji mogu uticati na bolove u rukama. Bol u ruci ljudi obično opisuju kao nelagodnost, bol ili ukočenost. Ovi osećaji se mogu javiti i u ramenu, ali i u bilo kom drugom delu ruke, sve do prstiju.
Bol može smetati jednoj ruci, ali se može dešavati i u obe ruke paralelno.
Najuobičajeniji razlog za bol jeste neka povreda ili prekomerna upotreba ruke. Naravno, postoje i mnoga druga zdravstvena stanja koja mogu da dovedu do bolova u ruci.
Razlozi za bolove u ruci mogu biti sledeći: problemi sa srcem, tendinitis, povreda rotatorne manžetne, polomljena kost, naprezanje ili istegnuće i sindrom karpalnog tunela.
Srčani problemi kao uzrok bolova u ruci
Ako vas boli leva ruka to onda može značiti da je vaš bol u vezi sa nekim srčanim problemom. Na primer, angina koja je uzrokovana smanjenim protokom krvi do srca, vrlo lako može izazivati bol u ramenu ili u ruci.
Takođe, srčani udar često ume da izazove bol i to u obe ruke. Srčani udar je posledica neodstatka kiseonika u srcu. To se dešava kada je snabdevanje potpuno prekinuto zbog neke blokade.
Kada osoba ima srčani napad, onda bolovi u ruci dolaze potpuno iznenada. Uz to, osoba može da ima i sledeće simptome:
- neodstatak vazduha;
- vrtoglavicu;
- mučninu;
- bol ili pritisak u grudima.
Ako kojim slučajem imate ove simptome, odmah nazovite Hitnu pomoć.
Bolovi u ruci zbog povrede
Često je bol u ruci uzrokovan povredama. Ove povrede se mogu dogoditi tokom sportskih aktivnosti, nekog nesrećnog slučaja ili zbog preteranog korišćenja ruke.
Kada ruka počne da vas boli odmah nakon fizičke povrede, onda je vrlo moguće da je došlo do naprsnuća ili slamanja kosti u ruci. Tada će ruka početi da otiče, dobićete modrice, utrnuće i osetićete slabost u ruci. U tom slučaju, morate odmah otići u najbliži medicinski centar.
Neka vrsta povrede može da dovede do oštećenja mišića (istegnuće) ili ligamenata (uganuće). Ako ste imali ovakvu vrstu naprezanja, onda ćete osetiti bol, oticanje, spazme u mišićima, modrice, slabost. Ova stanja nisu opasna i prolaze sama od sebe. Ipak, ako su simptomi jaki, trebalo bi posetiti lekara.
Tendinitis kao uzrok bolova u ruci
Tendinitis je upala tetiva. Tendinitis povezan sa rukom, može se dogoditi kada se tetive u ramenu ili ruci, upale.
Jedan od najčešćih oblika tendinitisa je takozvani “teniski lakat”. Kada imate ovakvu vrstu problema, dešava se da osećate bol u ramenu, laktu, zglobu šake. Povreda “teniski lakat” može biti rezultat povrede ili, što je najčešće, prekomerne upotrebe.
Povreda rotatorne manžetne
Rotatorna manžetna se sastoji od četiri mišića koji pomažu u pokretanju i stabilizaciji ramenog zgloba. Oštećenje jednog ili sva četiri mišića i ligamenata koji vezuju ove mišiće za kosti može se dogoditi zbog neke akutne povrede, hronične prekomerne upotrebe ili postepenog starenja. Kada dođe do bilo kog od navedenih oštećenja, onda to ume da izazove snažan bol, ali i invaliditet sa smanjenim opsegom pokreta i nemogućnošću upotrebe ramenog zgloba.
Kada je rotatorna manžetna oštećena, pojavljuju se sledeći problemi:
- bol i spazam koji limitiraju opseg pokreta ramena;
- mišići ne prave mala prilagođavanja unutar zgloba kako bi omogućili humeralnoj glavi da se glatko pomera;
- dolazi do akumulacije fluida unutar zgloba zbog upale;
- artritis i depoziti kalcijuma se mogu formirati vremenom i na taj način ograničiti opseg pokreta.
Težina povrede može varirati od blagog istegnuća ili uganuća, pa do upale mišića ili tetive. Ponekad povreda može da dovede do delimičnog ili kompletnog pucanja jednog od mišića u rotatornoj manžetni, što zahteva hiruršku operaciju.
Sindrom karpalnog tunela
Kada osoba non-stop čini iste pokrete zglobom ruke, to može da dovede do oštećenja glavnog nerva u šaci. Tada dolazi do ukočenosti, trnjenja, slabosti i bola.
Sindrom karpalnog tunela je izazvan iritacijom srednjeg nerva u zglobu ruke. Bilo koje stanje koje proizvodi pritisak na srednji nerv može da dovede do ovog sindroma.
Simptomi ovog sindroma uključuju uglavnom ukočenost i trnjenje šake.
Lečenje će zavisiti od težine simptoma, kao i od pravog uzroka.
Kod većine pacijenata, pravi uzrok sindroma karpalnog tunela nije poznat. Uobičajena stanja koja mogu da dovedu do sindroma uključuju hipotiroidizam, artritis, dijabetes, gojaznost i trudnoću. Takođe, uzrok može da bude i neka vrsta traume. Upala tetive nastaje zbog ponavljajućih pokreta tokom obavljanja neke radnje, kao što su neprekidno kucanje, na primer. Sindrom karpalnog tunela zbog ponavljajućih manevara se računa kao povreda ponavljajućeg stresa, tj. pritiska ili iritacije.
Ljudi sa ovim sindromom u početku osećaju ukočenost i trnce u šaci zbog distribucije srednjeg nerva (u palcu, kažiprstu, srednjem prstu). Ove senzacije su često naglašenije tokom noći i mogu čak probuditi osobu iz sna. Razlog zbog čega su senzacije i simptomi lošiji tokom noći mogu biti povezani sa položajem zgloba tokom spavanja ili sa akumulacijom fluida oko zgloba i šake dok se leži u ravnom položaju. Sindrom karpalnog tunela može da bude privremen i da se reši sam od sebe, ali može biti i trajan, pa čak i progresirati.
Koji su mogući razlozi bolova u šaci?
Za bolove u šaci mogu postojati različiti razlozi, od povreda do stanja koja imaju unutrašnje poreklo.
De Quervain-ov tendinitis kao uzrok bolova u šaci
Ova vrsta tendinoze izaziva bol u šaci na strani palca. Bol se može razvijati postepeno, a može početi iznenada u nekim slučajevima. On može putovati celom dužinom palca, pa sve do podlaktice.
Kada imate ovu vrstu tendinitisa, za vas može biti veoma bolno ako želite da stegnete šaku u pesnicu, da ščepate ili držite neki predmet ili da izvrnete zglob.
Bol je, u stvari, rezultat iritacije ili inflamacije tetiva zgloba u bazi palca. Ponavljajuće aktivnosti i prekomerna upotreba su često odgovorni za ovu vrstu problema.
Pored sindroma karpalnog tunela, koji je čest uzrok bolova u šaci, drugi uzrok može biti artritis.
Artritis kao uzrok bolova u šaci
On je zapravo vodeći uzrok bolova u šaci. Artritis dovodi do slabljenja hrskavice koja omogućava zglobovima da se lagano kreću i da se ne taru jedan o drugi.
Kako hrskavica propada, krenu da se javljaju bolovi i oticanja.
Artritis u šaci će najčešće pogoditi bazu palca, srednji zglob jednog ili više prstiju, krajnji zglob koji je najbliži vrhu prsta.
Osteoartritis je najčešći oblik artritisa. On uzrokuje progresivnu degeneraciju hrskavice. Može se dogoditi kao posledica starenja ili nakon povrede kao što je fraktura ili dislokacija. Kada pogodi šaku, izaziva bol, oticanje, ukočenost.
