Proteus vrste su deo porodice Enterobacteriaceae gram-negativnih bacila. Organizmi Proteus su implicirani kao ozbiljni uzroci infekcija kod ljudi, zajedno sa vrstama Escherichia, Klebsiella, Enterobacter i Serratia.
Vrste Proteus se najčešće nalaze u ljudskom crevnom traktu kao deo normalne ljudske crevne flore, a pored njih tu su i Escherichia coli i Klebsiella vrste, s tim što je Escherichia coli najdominantnija. Proteus vrste se mogu naći i u prirodnim staništima, uključujući i ustanove za dugotrajnu negu i bolnice.
Upravo u bolnicama nije tako neuobičajeno da ovi gram-negativni bacili kolonizuju i kožu i oralnu sluznicu pacijenata, kao i osoblje bolnice. Infekcija se primarno javlja iz ovih rezervoara. Međutim, Proteus vrste nisu najčešći uzrok nozokomijalnih infekcija.
Bakterija Proteus mirabilis izaziva oko 90 % Proteus infekcija i može se smatrati bolnički stečenom infekcijom. Proteus vulgaris i Proteus penneri mogu se izolovati kod individua u bolnicama i ustanovama za negu, kao i kod osoba sa osnovnim bolestima ili kompromitovanim imunološkim sistemima.
Pacijenti kod kojih se infekcije ponavljaju, oni sa strukturalnim abnormalnostima urinarnog trakta, oni koji su imali uretralnu instrumentaciju, kao i oni čije su infekcije stečene u bolnici imaju povećanu frekvenciju infekcije izazvanu Proteus i drugim organizmima (na primer Klebsiella, Enterobacter, Pseudomonas, enterococci, staphylococci).
Patofiziologija Proteus bakterija
Proteus vrste poseduju ekstracitoplazmičku spoljašnju membranu, karakteristiku koju dele sa ostalim gram-negativnim bakterijama. Pored toga, spoljašnja membrana sadrži lipidne dvoslojne lipoproteine, polisaharide i lipopolisaharide.
Infekcija zavisi od interakcije između inficiranog organizma i mehanizama odbrane domaćina. Različite komponente membrane međusobno sarađuju sa domaćinom kako bi odredile virulencu. Veličina inokuluma je važna i ima pozitivnu korelaciju sa rizikom od infekcije.
Određeni faktori virulencije su identifikovani u bakteriji. Prvi korak u infektivnom procesu je adherencija mikroba za domaćinovo tkivo. Fimbrije olakšavaju adherenciju, pa to povećava kapacitet organizma da proizvede bolest. Escherichia coli, Proteus mirabilis i druge gram-negativne bakterije sadrže fimbrije koje su neka vrsta sitnih projekcija na površini bakterije. Specifične hemikalije su locirane na vrhovima fimbrija i one omogućavaju organizmu da se prilepi na izabrano mesto na tkivu domaćina (na primer, na endotelijum urinarnog trakta). Prisustvo ovih fimbrija dokazano je kao važno za vezivanje Proteus mirabilis bakterije za tkivo domaćina.
Vezivanje Proteus vrsta za uroepitelne ćelije inicira nekoliko događaja u mukozalnim endotelnim ćelijama, uključujući lučenje interleukina 6 i interleukina 8. Proteus organizmi takođe indukuju apoptozu i deskvamaciju epitelnih ćelija. Bakterijska proizvodnja ureaze, kako se pokazalo, povećava rizik od pijelonefritisa u nekim eksperimentima koji su vršeni na životinjama. Proizvodnja ureaze, zajedno sa prisustvom bakterijske pokretljivosti i fimbrija može da potpomogne proizvodnju infekcija gornjeg urinarnog trakta od strane organizama kao što je Proteus.
Enterobakterije (čiji je Proteus član) i vrste Pseudomonas su mikroorganizmi koji su najčešće odgovorni za gram-negativne bakteremije. Kada ovi organizmi napadnu krvotok, endotoksin, komponenta gram-negativnih bakterijskih ćelijskih zidova, očigledno pokreće kaskadu inflamatornih reakcija kod domaćina i vodi do velikih štetnih efekata. Pošto su Proteus i Pseudomonas organizmi gram-negativni bacili, oni mogu izazvati sepsu indukovanu gram-negativnim endotoksinom, a to rezultira sindromom sistemskog inflamatornog odgovora koji sa sobom nosi stopu smrtnosti od 20 do 50 %.
Iako i drugi organizmi mogu pokrenuti sličan odgovor, korisno je razmišljati i gram-negativnim bakteremijama kao o posebnom entitetu zbog njihove karakteristične epidemiologije, patogeneze, patofiziologije i lečenja. Prisustvo sindroma sepse koje je povezano sa infekcijom urinarnog trakta treba da podigne mogućnost opstrukcije urinarnog trakta. Ovo naročito važi za pacijente koji borave u objektima za dugotrajnu negu, koji imaju katetere u dužem vremenskom periodu ili koji imaju poznatu istoriju uretralnih anatomskih abnormalnosti.
Sposobnost Proteus organizama da proizvode ureazu i alkalizuje urin hidrolizom uree u amonijak, čini ih efikasnim u proizvodnji okruženja u kojem mogu preživeti. To dovodi do precipitacije organskih i neorganskih jedinjenja, što dovodi do formiranja struvita, odnosno kamena od magnezijum-amonijum-fosfata.
Formiranje kamena od struvita može se održati samo kada je proizvodnja amonijaka povećana i kada je pH urina povišen pa to smanjuje rastvorljivost fosfata. Oba ova zahteva se mogu dogodoti samo kada je urin inficiran Proteus organizmima.
Eidemiologija bakteremija
Genitourinarni trakt je mesto bolesti odgovorno za gram-negativne bakteremije kod približno 35 % pacijenata. Kod prethodno zdravih ambulantnih bolesnika, E. coli je daleko najčešći uzrok infekcije urinarnog trakta. Nasuprot tome, osobe sa višestrukim prethodnim epizodama urinarnih infekcija, višestrukim antibiotičkim lečenjima, opstrukcijama urinarnog trakta ili razvoja infekcije nakon uvođenja instrumenata, češće postaju inficirani Proteus bakterijama ili drugim bakterijama kao što su Enterobacter, Klebsiella, Serratia i Acinetobacter.
Bakteriurija se javlja kod 10 do 15 % hospitalizovanih pacijenata sa kateterima. Rizik od infekcije je od 3 do 5 % na dan kateterizacije.
Ostali faktori koji povećavaju stopu infekcije uključuju ženski pol, neispravnu brigu i negu oko katetera i nedostatak sistemske terapije antibiotikom. Infekcija se javlja bilo migracijom bakterija preko katetera duž mukozalne površine ili migracijom lumena katetera iz zaražene mokraće.
Urinarne infekcije su najčešća klinička manifestacija Proteus infekcija. Infekcija Proteus vrstama čini 1 do 2 % urinarnih infekcija kod zdravih žena i 5 % kod bolničkih urinarnih infekcija. Komplikovane urinarne infekcije (one povezame sa kateterom) imaju prevalencu od 20 do 45 %.
Urinarne infekcije su češće kod muškaraca nego kod žena u neonatalnoj populaciji. To je rezultat kongenitalnih abnormalnosti koje se češće viđaju kod mušakaraca.
Nakon 50 godina starosti, odnos između muškaraca i žena počinje da opada zbog povećane incidence bolesti prostate. Urinarne infekcije kod muškaraca mlađih od 50 godina su obično izazvane urološkim abnormalnostima.
Uzroci infekcije bakterijom Proteus mirabilis
Gastrointestinalni trakt je dom milionima bakterija među kojima su i Proteus mirabilis. U normalnim uslovima, ova bakterija nije patogena, što znači da ona ne izaziva nikakve infekcije niti bolesti. Međutim, Proteus mirabilis dospeva do urinarnog trakta i tada postaje patogena.
Proteus mirabilis često stigne do urinarnog trakta putem urinarnog katetera. Ponekad, pacijent mora nositi urinarni kateter kako bi kontrolisao lučenje urina. Ako je kateter kontaminiran bakterijom Proteus mirabilis, onda ova bakterija dospeva unutar urinarnog trakta kada se kateter uvede u uretru.
Kao što je do sada već nekoliko puta napomenuto, najčešća infekcija bakterijom Proteus mirabilis je urinarna infekcija. Simptomi ove infekcije uključuju:
- bol i osećaj pečenja tokom uriniranja;
- mutan urin;
- često mokrenje;
- abdominalni bol;
- groznicu i drhtavicu;
Proteus mirabilis ima sledeće karakteristike:
- ona koristi ureu;
- ima karakterističan miris koji podseća na ribu, zbog proizvodnje gasa hidrogen sulfata;
- ako se kultiviše u laboratoriji radi ispitivanja, onda formira providan film na pločici;
- ima karakterističnu grupnu pokretljivost;
- može da dovede do formiranja struvitnog kamena.
Infekcija Proteus mirabilis bakterijom se može dijagnostifikovati uzimanjem uzorka urina i njegovom analizom. Ako je uzorak alkalni, to može sugerisati na infekciju Proteus mirabilis bakterijom.
Koji su simptomi infekcije bakterijom Proteus mirabilis?
Evo nekih od najčešćih simptoma koji se javljaju nakon infekcije bakterijom Proteus mirabilis:
- infekcija urinarnog trakta;
- bočni bol;
- hematurija (krv u urinu);
- disurija;
- piurija;
- povećana učestalost mokrenja;
- uretralno pražnjenje (kod muškaraca);
- suprapubični bol;
- urgentno uriniranje;
- bol u leđima;
- urin ima koncentrovani izgled;
- sistemski simptomi takođe mogu biti prisutni i mogu ukazivati na tešku bakterijsku infekciju i moguću sepsu (ovo se dešava kod pacijenata koji imaju kateter dugo vremena);
- groznice i drhtavice mogu biti prisutne kod muškaraca koji pate od hronične upale prostate;
- perianalni bol je takođe simptom koji se javlja kod muškaraca sa ovim problemom;
- mučnina i povraćanje mogu biti prisutni kod pacijenata koji pate od pijelonefritisa, izazvanog infekcijom Proteus mirabilis bakterijom;
- ostali simptomi ove infekcije uključuju temperaturu, osetljivost u bedrima i hematuriju.
Česti uzroci infekcije bakterijom Proteus mirabilis su sledeći:
- rekurentne infekcije (naročito one urinarnog trakta);
- strukturalne abnormalnosti u nivou urinarnog trakta;
- uretralna instrumentacija;
- infekcija stečena u bolnici (smanjen imunitet i dugo ležanje u bolnici);
- višestruko lečenje antibioticima;
- opstrukcija urinarnog trakta;
- urinarni kateter (naročito ako se koristi u dugom vremenskom periodu);
- seksualna aktivnost (povećan rizik za žene, naročito ako se ne koristi zaštita);
- hronična upala prostate.
Lečenje
Pacijenti koji su zaraženi Proteus mirabilis bakterijom mogu se lečiti antibiotikom. Međutim, treba napomenuti da je bakterija razvila otpornost na određene antibiotike, kao što su tetraciklini i nitrofurantoin. Novije studije su pokazale da je bakterija razvila otpornost i na druge antibiotike, uključujući ampiciline i cefalosporinske antibiotike.
Intravenozni antibiotici se primenjuju kod bakterijskih infekcija koje su teške. Pacijenti koji imaju velike kamenčiće u bubregu, koji izazivaju opstrukciju urinarnog trakta, moraju da prođu kroz hiruršku intervenciju. Ako se zbog infekcije formira apsces, hirurško uklanjanje će biti najprikladniji pristup.
U slučaju da je infekcija bila toliko ozbiljna da je izazvala nekrozu tkiva, amputacija će biti naznačena. Kod pacijenata koji pate od drugih prethodno postojećih stanja ili onih koji imaju kompromitovan imunitet, stopa mortaliteta ostaje na visokom nivou.
Kod nekih pacijenata se mogu dogoditi anafilaktičke reakcije na administraciju antibiotika, tako da ovaj rizik treba uzeti u obzir. U slučaju ozbiljne alergijske reakcije, adrenalin ostaje jedini tretman. Potrebna je hitna medicinska intervencija pre nego što simptomi postanu opasni po život i pacijent umire od gušenja.
Takođe je važno napomenuti da se antibiotici moraju uzimati onoliko dugo koliko je to propisano lekarskim receptom, inače će bakterija razviti otpornost na lečenje. Osim toga, tokom trajanja antibiotičkog lečenja, preporučuje se uzimanje probiotika kako bi se zaštitila zdrava crevna flora.
